Sözlük

A-F

Acente: Türk Ticaret Kanunu'nun 116. maddesine göre ticari temsilci, ticari vekil, satış memuru veya hizmetli gibi bağlı bir sıfatı olmaksızın bir sözleşmeye dayanarak belirli bir yer veya bölge içinde sürekli olarak ticari bir işletmeyi ilgilendiren akitlerde aracılık etmeyi veya bunları o işletme adına yapmayı meslek edinen kimseye "acente" denir. 7397 Sayılı Sigorta Murakabe Kanunu'nun 9. maddesi ise, acenteyi şöyle tarif etmektedir: "Her ne ad altında olursa olsun sigorta şirketine tabi bir sıfatı olmaksızın bir sözleşmeye dayanarak, belli bir yer veya bölge içinde, daimi bir surette Türkiyedeki sigorta şirketlerinin sigorta sözleşmelerine aracılık eden veya bunları sigorta şirketi adına yapan gerçek veya tüzel kişilere sigorta acentesi, sigorta acentelerinin acentelik faaliyetleriyle ilgili olarak tayin ettikleri gerçek veya tüzel kişi acentelere ise tali acente denir. Tali acentelik tesisi için sigorta şirketinin yazılı izni gerekir."

Aktüer: Sigorta şirketlerinin istatistiklere ve olasılıklara dayanan hesaplarını matematiksel olarak hesaplayan uzmanlara "aktüer" denir. Aktüerler, özellikler hayat sigortası şirketlerinin tarifelerini, risk primlerini ve rezervlerini matematik hesaplarla tespit ederler ve teknik bilançolarını hazırlarlar. Ayrıca hayat-dışı branşlarda, emekli sandıklarında ve mali yatırım kuruluşlarında da Aktüerler çalışmaktadır.

Ana teminat: Tarifede ya da ürün bazında belirtilen ve poliçede verilmesi zorunlu olan teminattır. Ana teminat birden fazla olabilir.

Aşkın sigorta: Sigorta değerinin üstünde bir bedelle yapılan sigortaya "aşkın sigorta" denir. Yasal olarak sigorta bedeli sigorta değerini aşamaz; aksi takdirde, sigorta bedelinin değeri aşan miktarı hakkında sigorta sözleşmesi geçersizdir. Aşkın sigortada dahi sigortalı sözleşmenin başında iyi niyetli ise, sigortacı açısından riziko başlamadan önce sözleşmenin tam değeri üzerinden poliçenin düzenlenmesi ve fazla alınan ücretin geri verilmesi mümkün olur. Eğer sigortalı aşkın sigortayı kötü niyetle yapmış ise, sigorta sözleşmesi geçersiz kalır ve sigortacı, prime hak kazanır.

Broker: Sigorta ve reasürans aracılarına "broker" denir. Broker'lar sigortalıyı veya sigorta veya reasürans şirketini temsil ederek sigorta veya reasürans şirketinin seçiminde tamamen tarafsız ve bağımsız davranmak durumundadır. Bunlar tarafları bir araya getirerek sigorta veya reasürans sözleşmelerinin aktinden önce gerekli çalışmaları yaparak, bu sözleşmelerin uygulanmasına ve özellikle de tazminatın ödenmesine yardımcı olurlar

Eksik sigorta: Tazminata konu olan poliçelerde söz konusu olan bir kavramdır. Poliçede yazılı sigorta bedelinin, sigortaya konu olan malın gerçek ve makul değerinin altında olması durumudur. Sigortalı, bilmeyerek veya daha az prim ödemek amacıyla malın gerçek değerinin altında bir beyanda bulunmaktadır.

G-L

Hasar: Üzerinde menfaat kurulabilecek herhangi bir şey veya hakkın, tazminat talebine esas teşkil eden bir olay sonucunda uğramış olduğu değer kaybıdır. Ancak, bu değer kaybı, sigorta poliçesi şartları dahilinde bir tehlikeden meydana gelmiş olsa dahi, sigorta şirketinin karşılamakla yükümlü olduğu miktar olarak düşünülmemelidir. Diğer bir deyişle, tazminat miktarı ile hasar miktarı bir çok durumda farklı olabilmektedir.

İhtarname: Sigortalı; sigorta sözleşmesinden doğan prim borcunu ödemediği takdirde, sigortacı tarafından yasal formaliteleri Türk Ticaret Kanunu'nda gösterilmiş taahhütlü bir mektubun sigortalının yasal ev adresine gönderilmesi suretiyle yapılan işleme denir.

İptal: Sigortacı veya sigortalının sözleşmeye son vermesi durumudur. Sigortalının tehlikenin ağırlaşmamasını sağlamak, sigorta primlerini süresinde ödemek gibi birtakım yükümlülükleri vardır. Bu hususlar yerine getirilmediği takdirde sigortacı Ticaret Kanunu’nun 1297. maddesi gereğince bir ihtarname çekerek sigorta sözleşmesini sona erdireceğini bildirir ve yasal süre içinde sigortalı sözünü yerine getirmezse sigorta sözleşmesini bitirir.

İrat: Yaşam boyu veya belirtilen süre boyunca periyodik olarak gelir sağlayan hayat sigortası teminatıdır.

İstikraz: Hayat sigortası sözleşmesi genel şartlarının "borç verme" ile ilgili maddesi hükmü gereğince iştira (satın alma) değerli sigortaların satın alma değerinin %95'i oranında sigortalıya borç para verilir.

İştira: Birikim priminin alındığı yaşam sigortalarında sigorta şirketinin, poliçe özel şartlarında yazılı asgari sürenin geçmesi ve bu süreye ait primlerin ödenmesinden sonra sigorta ettirenin talebi ile kar paylı birikim tutarını ödeyerek poliçeyi satın almasıdır. Sigortalı için, poliçenin paraya çevrilme olanağıdır

Kar payı tutarı: Sigortalıların ödediği primlerin yasal ve teknik kesintileri yapıldıktan sonra yatırıma yönlendirilmesi sonucunda elde edilen karın bir kısmının katılım nispetinde poliçeye işlenen tutarıdır.

Kar paylı birikim tutarı: Birikim tutarı ile birikim tutarının yatırıma yönlendirilmesi sonucu elde edilen kar payının toplamıdır

Kloz: Poliçenin bir bölümü veya poliçeye ekli, yasal hükmü olan bir tür özel şarttır ve taraflar arasındaki sözleşmenin ihtiyaçlarına cevap vermek üzere kullanılır. Sözleşme şartları ile verilmiş olan teminatı genişletmek için sözleşmeye alınan yeni şart ve kuralları içeren evraka "kloz" denir.

Komisyon: Sigorta şirketlerinin, prim üretimi başta olmak üzere sigortacılık ile ilgili faaliyetlerinde şirket adına iş yapan sigorta aracılarına ödediği belli orandaki para miktarıdır. Bu oran, sigorta aracısının düzenlediği veya düzenlenmesine aracılık ettiği poliçe toplam priminin belli bir yüzdesidir. Her bir sigorta branşı için ayrı olmak üzere farklı kademelerdeki sigorta aracılarına değişik yüzdelerde komisyonlar ödenmektedir. Sigorta şirketi ile reasürans şirketi arasındaki ilişkide aracılık eden reasürans aracısı kişi ve kuruluşlara da bir komisyon ödenmektedir ve buna da reasürans komisyonu denilmektedir.

Lehtar (Menfaattar): Sigortadan faydalanan kişidir. Sigorta sözleşmesine kendi iradesiyle taraf olabildiği gibi, sigorta ettiren konumundaki diğer bir kimsenin yapmış olduğu sözleşme ile de sigortadan doğrudan veya dolaylı olarak yararlanma konumunu elde edebilir.

M-R

Meriyet: Poliçenin geçerliliği ve yürürlükte olma durumudur

Poliçe: Genellikle yazılı sigorta sözleşmesi anlamında kullanılmaktadır.

Prim: Sigortacının üzerine aldığı rizikoya karşılık, sigorta şirketine veya teminatı veren kuruluşa para olarak ödenen bedeldir. Sigorta sözleşmesinin en önemli unsurlarından birisidir ve sözleşmenin diğer bütün şartları yerine getirilmiş olsa dahi, primin ödenmemesi hali sigorta sözleşmesinin yürürlüğe girmesini engelleyen bir durumdur. Prim, risk primine ek olarak genel giderler, komisyonlar, sigorta şirketinin bu iş dolayısıyla katlanmak zorunda olduğu tüm maliyetler ve faaliyet karını içermektedir.

Reasürans: Sigortacının kendi bünyesinde koruyamadığı bir kısım rizikoyu diğer sigortacılar nezdinde sigorta ettirmesine reasürans (mükerrer sigorta) denilmektedir. Sigorta şirketlerinin kendi parasal olanaklarına ve riziko hakkındaki deneyimlerine dayanarak belirledikleri saklama paylarını aşan rizikoları devretmek üzere diğer sigorta ve reaürans şirketleri ile değişik türlerde reasürans sözleşmeleri yaparlar.

Risk: Sigorta terminolojisinde birçok anlamda kullanılmaktadır. Belirsizlik, zarara neden olan olayların meydana gelme ihtimali, sigorta edilen şey gibi anlamlarda da kullanılmakla birlikte asıl anlamı, sigorta teminatı altına alınmış olan sigortalı şeyin karşı karşıya bulunduğu tehlikelerdir. Sigortacı; riski, sigortalının bildirimine dayanarak bu riske tekabül eden bir ücret karşılığında temin eder. Şartların değişmesi sigortalıya, sigortacının isteyeceği ek ücreti ödeme zorunluluğu yükler ve bu ücret ödenmediği takdirde ise sigortacıya sözleşmeyi bozma hakkını verir.

Risk Primi: Eldeki istatistiklere dayanılarak hesaplanmış muhtemel hasar miktarı ve hasar masraflarını karşılamak üzere hesaplanmış net prim miktarıdır. Tehlike primi olarak da adlandırılabilir. Prim miktarı, ilgili branşa bağlı olarak yıllık hesaplanabildiği gibi tehlikenin var olduğu düşünülen dönem itibariyle de belirlenebilir.

Riyazi ihtiyat (Matematik karşılık): Riyazi ihtiyat veya matematik karşılık hayat sigortaları için söz konusudur. Geçerli olan sene içinde alınan primler toplamından rizikoya karşılık gelen prim ve masraflar düşürüldükten sonra bakiyenin yani tasarruf priminin faizlendirilerek hayatta kalanlara bölüştürülmesine riyazi ihtiyat denir.

S-Ş

Sigorta: Sigorta, olması muhtemel zararların karşılanması amacıyla yapılan bir sözleşmedir. Türk Ticaret Kanunu’nun 1263. maddesi sigortayı şu şekilde tanımlamaktadır: "Sigorta bri akittir ki bununla sigortacı bir prim karşılığında diğer bir kimsenin para ile ölçülebilir bir menfaatini halele uğratan bir tehlikenin (bir rizikonun) meydana gelmesi halinde tazminat vermeyi yahut bir veya birkaç kimsenin hayat müddetleri sebebiyle veya hayatlarında meydana gelen belli bir takım hadiseler dolayısıyla bir para ödemeyi veya sair edalarda bulunmayı üzerine alır."

Sigorta başlangıç tarihi: İlk primin ödenmesinden sonra veya poliçede belirtilmiş olan sigortanın yürürlüğe giriş tarihidir. Sigortalı ile sigortacının karşılıklı anlaşmalarından sonra işlemeye başlar. Birçok sigorta branşında sigortanın başlayabilmesi için primin veya belirlenmiş ilk taksitinin ödenmesi gerekmektedir. Ancak, bazı branşlarda, örneğin Nakliyat sigortalarında böyle bir zorunluluk yoktur ve sigorta, taraflar arasında sözlü veya yazılı anlaşmaya varıldığı andan itibaren hüküm ifade eder. Sigorta başlangıç tarihi genellikle poliçe üzerinde belirtilmektedir ve aksi kararlaştırılmadığı takdirde Türkiye saati ile saat 12:00’de başlar.

Sigorta edilebilir risk: Bir riskin sigorta edilebilir olarak nitelendirilebilmesi için şu özelliklerin olması gerekmektedir: Sigorta sözleşmesi yapılırken riziko gerçekleşmemiş olmalıdır Tehlike muhtemel olmalı, gerçekleşme ihtimali bulunmalıdır. Tehlikenin ne zaman gerçekleşeceği bilinmemelidir. Tehlike yasal olmalıdır. Yasalara ve genel ahlaka aykırı davranışlardan meydana gelen tehlikelerin sigortası yapılamaz. Tehlikenin muhtemel sonuçları mali açıdan ölçülebilir nitelikte olmalıdır. Sigortaya konu olan mal veya sorumluluk ile sigortalı arasında ekonomik bir ilişki olmalıdır. Sigorta edilebilir risklerin özelliği, sigorta tekniğindeki gelişmeler ve ihtiyaçlarına göre de değişebilmektedir. Örneğin mali açıdan ölçülebilir nitelikte olmak günümüzde özellikle sorumluluk branşları için her zaman mümkün olmamakta, sigorta şirketleri sigortalıların sorumluluklarını sınırsız olarak teminat altına almaktadırlar. Ayrıca, sigorta edilebilir risk, yaygın nitelikli, geniş kesimler için söz konusu olmayabilmekte, örneğin spekülatif riskler de bugün için sigorta edilebilmektedir. Bunun yanı sıra, daha önce sigorta edilemez gibi kabul edilen katastrofik riskler için de bugün sigorta şirketleri tarafından teminat verilmektedir.

Sürprim: Sigortacının normal prim ile sigorta edemediği teminat kapsamına almak için sigortalıdan istediği ek ücrete "sürprim" denir. Sürprim hemen bütün sigorta branşlarında vardır. Hayat sigortalarında sürprim uygulaması, başlı başına bir uzmanlık konusudur. Bu branşda sürprim belirlenmesi ve uygulanması mediko-aktüerlere aittir. Bu kişilerin gayet geniş tıp bilgisi ve sigorta matematiğine hakimiyeti vardır. Sürprim belirlenmesine esas olan da hastalıklar üzerinde yapılan istatistiki araştırmaların sonuçlarıdır.

Sigorta ettiren: Sigortacı ile kurulan çift taraflı sözleşmenin diğer tarafıdır ve kendi iradesiyle sözleşmeye girmektedir. Bazı sigorta sözleşmelerinde sigorta ettiren, sigortalı ve lehdar (sigortadan yararlanan kişi) aynı kişi olmakta, bazı sigorta sözleşmelerinde ise sigortacının karşısında taraf olarak üç ayrı kişi bulunabilmektedir. Diğer bir deyişle sigorta ettiren, sigortalı ve lehdar ayrı ayrı kişiler olabilmektedir.

Sigortalı: Sigorta şirketi ile kurulan çift taraflı sözleşme dolayısıyla teminat altına alınan taraftır. Sigorta ettiren ve sigortalı, herhangi bir kişinin kendi hayatı üzerine yapmış olduğu sigorta örneğinde olduğu üzere aynı kişi olabildiği gibi bir işverenin, çalışanlarının hayatı üzerine sigorta yapması örneğindeki haliyle farklı kişiler de olabilmektedir.

Sigorta süresi: Sigorta sözleşmesinin yürürlükte kaldığı süredir. Sigorta poliçesinin ne kadar süre ile yürürlükte kalacağı genellikle poliçe üzerinde belirtilmekle beraber, bazı hallerde teamül ve diğer haller göz önüne alınarak mahkeme tarafından da tayin olunabilir.

Sigortanın sona ermesi: Sigorta sözleşmesinin her iki taraf ve üçüncü şahıslar bakımından artık geçerli olmaması halidir. Sözleşmenin sona ermesi; poliçede yazılı olan tarihin gerçekleşmesiyle, taraflardan birinin sözleşmede öngörülen bazı şartları yerine getirmemesinden kaynaklanan fesih hali nedeniyle, sigortalının kendi iradesiyle (bu durumda ödenilen primin bir kısmından feragat etme durumu söz konusu olabilir), sigortacının, riskin ağırlaştığını öne sürmesinden ileri gelen fesih hali nedeniyle, bazı branşlarda rizikonun gerçekleşmesiyle, tam ziya halinin meydana gelmesiyle.

Sigortacı: Sigorta ettiren tarafından ödenen prim karşılığında, sigortalıya ya da tazminattan yararlanacağı belirtilmiş kişiye, rizikonun gerçekleşmesi halinde tazminat ödemeyi üstlenen kurumdur.

T-Z

Tazminat: Hasarın oluşması dolayısıyla zararı gidermek için sigortacı tarafından sigortalıya ödenen miktardır.

Teknik faiz: Teknik karşılıklar, primler ve kar payı karşılıklarının garanti edilen kısmının hesaplanmasında kullanılan faiz oranıdır. Teknik faiz oranı; tarifenin teknik esaslarına veya uygulanacak kar payı teknik esaslarına, tarifenin endekslendiği para birimine veya varlığa, karşılıkların yatırıldığı varlıkların getirilerine, gelecekte yatırıma yönlendirilecek varlıkların beklenen getirilerine, ülkenin değişen ekonomik koşullarına ve şirketin mali bünyesine göre belirlenir.

Teminat: Sigorta şirketleri, sigorta sözleşmelerinden doğan taahhütlerine karşılık olmak üzere sigorta primleri ile orantılı olarak teminat göstermekle yükümlüdür. Teminatlar ancak tesis edilmiş oldukları branşın sigortalılarının alacakları için kullanılır ve ancak yasal olarak kabul edilmiş değerlere yatırılabilir. Taşınabilir değer karşılıkları Hazine Müsteşarlığı’nın gösterdiği bankalarda Müsteşarlık adına bloke edilir.

Tenzil (Sigortanın dondurulması): Birikimli hayat sigortalarında, poliçe özel şartlarında belirtilen iştira süresinin geçmesi ve bu süreye ait primlerin ödenmesinden sonra prim ödemelerinin çeşitli nedenler ile durması üzerine, sigortalının ölüm, kalıcı sakatlık gibi teminatlarının sona ererek sadece birikim tutarı üzerinden kar payı almaya devam etmesidir.

Underwriting (Riziko Kabulü): Bir rizikonun hangi şartlarda ve hangi fiyat üzerinden kabul edileceğinin belirlenmesi sürecine denir. Sigorta yaptırma talebi anlamına gelen teklifnamenin eksiksiz ve doğru olarak doldurulmasından sonra, teklifnamedeki bilgiler esas alınarak bir değerlendirme yapılır ve söz konusu riskin kabul edilip edilmeyeceği, edilecek ise hangi şartlar ve fiyat üzerinden sigorta yapılacağı belirlenir. Sigortanın yapılması için bir ön şart varsa o da bu süreç de düşünülmelidir.

Yenileme: Sigorta poliçesinin (veya reasürans anlaşmasının) yürürlükte olduğu sürenin dolmasıyla birlikte, sigorta sözleşmesinde bulunan her iki tarafın iradesiyle, yürürlükteki poliçenin devam etmesini sağlayan bir süreçtir. Yenilemede, eski poliçenin şartları ve primiyle devam etmek, poliçenin kapsamını genişletmek, daraltmak ilave şartlar koymak, ek prim almak veya primi azaltmak gibi değişiklikler yapabilir. Sigorta şirketi, poliçenin süresi dolmadan belli bir süre önce, yenileme şartıyla birlikte sigortalıya bir yenileme ihbarı gönderir. Sigortalı sigorta şirketinden gelen ve aynı zamanda bir teklif anlamına gelen bu uyarıdan sonra poliçenin devam etmesini kabul edip etmeme hakkına sahiptir. Aynı şekilde, sigorta şirketi de rizikonun ağırlaştığını veya başka herhangi bir nedenle poliçeye devam etmeme kararını verebilir. (Sağlık sigortalarında, sigortalıya verilen yenileme garantisi bu durumun istisnasıdır.)

Zeyilname: Sigorta akdi yapılıp poliçe düzenlendikten sonra, poliçe üzerinde gösterilen bilgi veya koşullarda değişiklik yapılmak istenmesi halinde asıl poliçeye ek olarak tanzim edilen ve sadece yapılan değişikleri gösteren belgeye denir. Poliçe üzerinde yapılan herhangi bir yanlışlığın düzeltilmesi için yapılabileceği gibi, sigorta bedelinin, riziko adresinin veya primin değiştirilmesi şeklinde de olabilir. Ancak sigorta akdi iki taraflı bir akit olduğundan sigortacının sigortalının bilgi ve onayı dışında tek yanlı olarak zeyilname düzenleyip sözleşme koşullarını değiştirmesi mümkün değildir.

Sözlük

BİREYSEL EMEKLİLİK

HAYAT SİGORTASI

FERDİ KAZA SİGORTASI

TAMAMLAYICI SAĞLIK SİGORTASI

HAKKIMIZDA

DESTEK MERKEZİ