Her ne kadar kimse bunu düşünmeyi sevmese de, bir gün birileri çıkıp sevdiğiniz birinin cenazesi için son düzenlemeleri yapmanız konusunda sizi arayabilir. Bu konuda hazırlıklı olmak –mümkün olduğu kadar çok detayı önceden ayarlamak- elbette ki bu zor zamanların stresini azaltacaktır ve ailenizin ve kendinizin duygusal ihtiyaçları için enerjinizi onlara ayırmanıza olanak sağlayacaktır.
Yas tutma süreciyle başa çıkmak
Kaçınılmaz olarak tecrübe edeceğiniz yas sürecine belki de hiçbir zaman için hazırlıklı olamayabilirsiniz ancak, çıkmış olduğunuz bu yolculuğun uzun bir yolculuk olacağını anlamanız ve kendinize bakmak için çaba göstermek zorunda olduğunuzu bilmeniz, bu yas süreciyle başa çıkmanızda size yardımcı olabilecektir.
Yas tutma süreci duyguların karmaşık bir döngüsünden ibarettir. Bazı uzmanlar, yas sürecini aşağıdaki gibi belirtilen aşamalara bölmüşlerdir:
- İnkâr. İlk şok olma duygusuyla beraber bu durum sizde sevdiğiniz kişinin ölümü hakkında şüphe duymanıza –veya öldüğüne inanmayı reddetmenize- yol açabilecektir. Kendinizi sersem gibi hissedebilirsiniz ve bu durumun uykusuzluk, iştah kaybı ve kalp çarpıntısı gibi fiziksel olarak bazı yan etkileri olacaktır.
- Öfke. Kendinizi kandırılmış veya terk edilmiş hissedebilirsiniz ve bütün öfkenizi ailenizden, arkadaşlarınızdan veya sevdiğiniz kişiyle ilgilenen insanlardan almaya çalışabilirsiniz.
- Depresyon. Bu aşama genellikle en uzun süren ve en zorlu aşamadır. Bu aşamadaki semptomlar kederi, çaresizlik duygusunu ve/veya yönelim bozukluğu ve diğer psikolojik ve fiziksel rahatsızlıkları içerir.
- Kabullenme. Ölümün dışında ilgilenecek başka bir şey bulursunuz ve hayatınıza devam etmeye başlarsınız.
İnsanlar yukarıda belirtilen yas tutma aşamalarını her zaman art arda yaşamayabilirler. Bir önceki ve bir sonraki aşamayı tecrübe edebilirler veya aynı anda birden fazla aşamayı tecrübe edebilirler ve bu deneyimler sırasında insanlar, -suçluluk duygusu, korku ve keder gibi oldukça geniş bir duygu yelpazesine sahip olurlar. İyileşme süreci ise her insan için farklı gelişir ve bunun için önceden belirlenmiş bir zaman çizelgesi de yoktur. He ne kadar kaybınızla başa çıkmanın yollarını öğrenmiş olsanız bile, yas duygunuzun sizi tekrar ziyaret etmesi halinde bu duruma hiç de şaşırılmamalıdır. Çünkü bir insana duyulan sevgi, o öldüğü zaman da yine hiç bitmeyecektir.
Eğer kendinizi intihar etmeye meyilli olarak hissediyorsanız veya acınızı dindirmesi için alkol veya diğer uyuşturucu maddelere başvuruyor iseniz, bu durumda profesyonel bir yardım almayı deneyin. Yas tutma sürecinizde durumla başa çıkmakta problemler yaşıyorsanız, bu konudaki düşüncelerinizi ve duygularınızı başka birileriyle paylaşın – bunun size faydası dokunacaktır. Bu konularda yardım veren destek gruplarına katılmayı veya profesyonel yardım almayı da düşünebilirsiniz. Yardım alabileceğiniz yerel kaynakların arasında, hastaneler, kiliseler ve sağlık ve sosyal hizmet merkezleri bulunmaktadır. Ayrıca, çalıştığınız yerde de çalışana yardım ve destek sağlayan programlar olabilir.
Sevdiğiniz kişilerle paylaştığınız güzel zamanları tekrar düşünmek de sizin için rahatlatıcı olabilir. Bu dönemde kendinize ekstra bir özen göstermeniz sizin için faydalı olabilecektir- yeterli bir uyku almak, düzenli yemek yemek ve düzenli olarak egzersiz yapmak gibi. Ve şunu unutmayın ki, her insan bu gibi duygularla er ya da geç karşılaşacaktır ve benzer deneyimlerden geçecektir. Bu konuda birilerinden yardım istemenizde hiçbir sakınca yoktur ve yardım istemek utanılacak bir durum da değildir.
